Johan van Oldenbarnevelt, de vermoorde raadspensionaris

Johan van Oudenbarnevelt werd op 14 september 1547 te Amersfoort geboren als eerste van zeven kinderen van Gerrit van Oudenbarnevelt (1523, Amersfoort – 26 juli 1588, Utrecht) en Deliana van Weede (1525, Stoutenburg – 11 december 1587, Amersfoort), die in 1544 trouwden. Hij erfde op jeugdige leeftijd goederen van de familie van zijn moeder, wat hem onafhankelijk maakte van zijn vader. In 1564 vertrok hij naar Den Haag om bij een advocaat te gaan werken. In 1566 ging hij naar Leuven om daar rechten te studeren. Daar wijzigde hij zijn achternaam van ‘Oudenbarnevelt’ in ‘Oldenbarnevelt’. In de daarop volgende jaren tot 1569 studeerde hij ook rechten te Bourges (Frankrijk), Keulen, Heidelberg (beide Duitsland) en Padua (Italië). Tijdens zijn verblijf in Heidelberg in 1568 bekeerde hij zich tot het Calvinisme (ondertussen was vanaf 1566 de beeldenstorm in de Nederlanden losgebroken). In 1570, weer terug in de Nederlanden, werd Johan van Oldenbarnevelt advocaat bij het Hof van Holland. In 1572 sloot hij zich aan bij opstand tegen de Roomse Von Habsburgs. Hij verhuisde naar Delft en werd advocaat voor het hoogheemraadschap van Delfland.

Johan van Oldenbarnevelt trouwde in 1575 met de rijke Delftse regentendochter Maria van Utrecht (Rodenrijs, ca. 1551 – Amersfoort, 19 maart 1629). Ze kregen zes kinderen: Jan van Oldenbarnevelt (1577 – 1584), Geertruijt van Oldenbarnevelt (1577 – 1601), Adriana Geertruida van Oldenbarnevelt (1579 – 1601), Maria Johanna Petronella van Oldenbarnevelt (1582 – 1657), Reinier Johansz van Oldenbarnevelt (1588 – 1623) en Willem Johansz. van Oldenbarnevelt (1590 – 1639).

In 1576 werd Johan van Oldenbarnevelt de pensionaris (stadsjurist) van Rotterdam. In 1579 werd hij gekozen in de commissies van financiën en marine van de Staten van Holland. In 1582 werd hij de vertrouwenspersoon van Willem van Zwijger (1533 – 1584). In 1586 werd Johan van Oldenbarnevelt de pensionaris van de Staten van Holland.

Op 31 oktober 1596 tekende Johan van Oldenbarnevelt de Triple Alliantie (Drievoudig Verbond) waardoor de Republiek der Nederlanden zich aansloot bij Engeland en Frankrijk in de strijd tegen Spanje. Engeland en Frankrijk erkenden daarmee tevens de onafhankelijkheid van de Republiek der Nederlanden.

Na de bijna verloren Slag bij Nieuwpoort in 1600 kwam er een breuk in de vertrouwensrelatie tussen Maurits von Nassau (1567 – 1625) en Johan van Oldenbarnevelt.

In 1602 initieerde Johan van Oldenbarnevelt de oprichting van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). Dit zou er zeer toe bijdragen dat Republiek der Nederlanden kon uitgroeien tot een wereldmacht in die tijd.

Op 4 augustus 1617 nam de Staten van Holland onder voorzitterschap van Johan van Oldenbarnevelt de Scherpe Resolutie aan. De Hollandse steden hadden dankzij deze resolutie voortaan de mogelijkheid om zelfstandig huurtroepen aan te nemen om onlusten te voorkomen. Hierop pleegde Maurits von Nassau een stapsgewijze staatsgreep tegen de macht van Johan van Oldenbarnevelt. Beiden stonden ook al tegenover elkaar in de godsdienststrijd tussen de remonstranten en de contraremonstranten. Ook speelde mee dat de schutterijen van iedere stad voornamelijk uit de Von Nassau-gezinde contraremonstranten bestond. Na de staatsgreep vanaf 1617 werd de 70-jarige Johan van Oldenbarnevelt op 29 augustus 1618 gearresteerd op verdenking van hoogverraad, wat volstrekt absurd was. Het jaar daarop werd hij op 12 mei 1619 door corrupte rechters onder leiding van Reyer Pauw (1564 –1636) hiervoor ter dood veroordeeld. Een dag later, op 13 mei 1619, werd de 71-jarige Johan van Oldenbarnevelt, die volkomen onschuldig was, op het Binnenhof in Den Haag onthoofd.

Dit artikel is op zondag 11 maart 2018 geschreven door Johan Oldenkamp.